گیوه پای پوش سنتی بروجن:
گیوه تختی یکی از صنایع دستی رایج و بومی استان چهار محال و بختیاری است و به ویژه در بشهر بروجن از جمله صنایع دستی مسلط و مطرح میباشد. این صنعت بومی را می توان بر مبنای نوع دوخت و پنجه آن به دو بخش اصلی شاخ دار و ساده تقسیم کرد.
مواد اولیه:
بخشی از مواد مورد مصرف گیوه بافان در محل و بخشی دیگر از نقاط دیگر تهیه میشود.
مواردی که در محل تهیه میشود.
پوست گاو، پیه، نری گاو، موی بز و نخ تابیده است.
و مواردی که از خارج استان تهیه میشود عبارت است از:
نخ پنبه ایی و شمع.
کار گیوه کشی(تخت کشی) معمولا در دو مرحله کارگاهی(دکان) و خانگی انجام می شود. کارهای مربوط به تخت‌گیوه(تخت کشی) که کاری مردانه است معمولا در کارگاه (دکان) و یا مغازه‌ها با ابزار گوناگون انجام می شود. در بروجن کارهای مربوط به رویه گیوه توسط زنان و در خانه‌ها صورت می گیرد. این کار در زمستانها هم به دست زنان و هم به دست مردان در خانه و قهوه خانه و اماکن عمومی در ایام فراغت انجام می شود.
در کارگاههای (دکان) گیوه کشی(تخت کشی) معمولا سه نفر با هم کار می‌کنند این سه نفر که در یک مقطع‌‌مثلثی شکل بصورت زنجیرهائی و یا تقسیم کار معین کار را شروع می‌کنند و به مرحله انجام می رسانند عبارتند از:
۱- پرونی paruni که از پارچه‌های رنگ شده فیتیله درست می‌کنند و نسبت به دو نفر دیگر از مهارت و تخصص کمتری برخوردار است در واقع پرونی در مرحله‌شاگردی گیوه کشی(تخت کشی) قرار دارد.
۲- پی کنه گیرpeykanegir کسی که دارای تخصص و‌مهارت است و به مرحله استادی نزدیک میباشد. او بخش میانی کار و به عبارت دیگر بخش‌اتصال فتیله ها را انجام می دهد و تخت گیوه را برای انجام کار نهائی که به دست استاد کار‌انجام می گیرد آماده می‌کند.
۳- کلاشگر kelas-gerکه استاد و معمولا صاحب کارگاه است برش و پرداخت و تکمیل تخت گیوه و بط‌ور کلی موارد حساس و دقیق کار را انجام‌می دهد. مرحله دیگر اتصال رویه گیوه به تخت گیوه است و محل آن آنرا استاد کار با‌سوراخهائی که با درفش بوجود می‌آورد تعیین می کند و یک نفر دیگر که معمولا در خارج از کارگاه است این محدوده را با ریسمانی که از موی بز تابیده شده می‌دوزد این کار را پرگاما رونی pergama-runi و عامل این کار را پر کاماگیرPergama-Gir می‌نامند.
ابزار کار:
در کار گیوه کشی بط‌ور کلی از سه نیروی فشاری کششی و ضربه‌ای استفاده می شود و‌ابزارهای که در این صنعت دستی به کار میرود و جهت استفاده از این سه نیرو است و در‌پاره‌ای موارد به منظور نگهداری و مقاومت، پا هم به کار گرفته میشود و کلیه این نیروها از‌طریق دست وارد میشود پا به لحاظ انعطاف پذیری جایگزین سندان میشود و بط‌ور کلی ابزار‌کار عبارت است از: سندان چوبی، مشته، درفش، کوره درفش درفش ناوکش ، درفش‌‌پرگاماسم، کوره درفش پی کنه، چسنی، پرگاما، گزن، چوب ساوچوکله، روغندان، وز، دوار‌گیر، گوره گیر، قوتله، چاقو، پواز، گیره پی کنه.
مراحل مختلف ساخت:
۱- آماده کردن پوست که مراحل زیر را شامل میشود و همه کارهای آن توسط استاد کار انجام می گیرد.
الف) خیس کردن
ب)گستردن آن روی زمین
ج)خاک یا خاکستر پاشیدن روی آن که به تدریج آب پوست را می‌کشد و خشکش میکندکه‌‌این کار گاهی از یکماه هم بیشتر به طول می‌انجامد.
د) نرم کردن پوسته رشته کردن پوست و درست کردن نسخه های باریک
و)زدون مو از تسمه ز نرم کردن تسمه ها با پیه
۲- رنگ‌آمیزی پارچه
۳- تهیه فیتیله توسط شاگرد
۴- پی کنه گیر
رنگ در گیوه :
رنگ هائی که در تهیه گیوه بکار میرود عبارتند از رنگ‌های آبی ، قرمز، سفید، استخوانی،سیاه رنگ‌های آبی و قرمز که در تخت گیوه بکار برده میشود قبلا تخت گیوهها فقط به رنگ‌‌سفید بود رویه گیوه مردانه معمولا سفید بوده وبرای بافت گیوههای زنانه از نخ‌های رنگین‌و گاه از انواع منجوق نیز استفاده به عمل می‌آید. رنگ استخوانی، رنگ پاشنه و نوک تخت‌گیوه به دلیل استفاده از نری گاو که بعد از خشک شدن حالت استخوانی میگیرد به رنگ‌‌استخوانی است. رنگ سیاه ، رنگ موی بز که در پر گاما به کار میرود. سیاه است این رنگ در زیر رویه قرار می‌گیردو هرگز دیده نمیشود.
در بروجن قدیم ۴ نوع گیوه معمول است:
۱ - گیوه تخت آجیده
۲-گیوه تخت چرمی
۳-گیوه تخت لاستیکی
۴- گیوه رویه ابریشمی.
مراکز تولید گیوه در ایران پراکنده بود و تقریبا در بیشتر نقاط کشور نشانه هایی از تولید این محصول میتوان دید. اما عمدتا مناطق مختلف چون بروجن و استان چهار محال و بختیاری و مناطق کوهستانی زاگرس و... مرکز تولید انواع گیوه محسوب می شوند.
استان چهارمحال وبختیاری همسایه آسمان و بروجن نگین زیبای آن می باشد.